Παιδική Επιθετικότητα

Η επιθετικότητα και η αντιδραστική συμπεριφορά αποτελούν το 1/3 των προβλημάτων συμπεριφοράς που αντιμετωπίζουν οι γονείς, παιδαγωγοί και ψυχολόγοι. Είναι σημαντικό να ορίσουμε ποια συμπεριφορά χαρακτηρίζουμε ως «επιθετική». Η επιθετικότητα αναφέρεται σε συμπεριφορές που έχουν ως στόχο να βλάψουν τον άλλον. Αν δεν υπάρχει αυτή η πρόθεση, όση ζημιά κι αν προκαλεί μια συμπεριφορά, δεν τη χαρακτηρίζουμε ως επιθετική.

Τα παιδιά που χαρακτηρίζονται από επιθετικότητα είναι συνήθως ανυπάκουα και παρουσιάζουν αντιδραστική και προκλητική συμπεριφορά. Τις περισσότερες φορές δείχνουν απάθεια και αρνητισμό. Πράξεις όπως οι ξυλοδαρμοί και οι σωματικές βλάβες σε ζώα ή ανθρώπους, αποτελούν παθολογικές μορφές της παιδικής επιθετικότητας.

Ένα παιδί έχει παθολογική επιθετικότητα όταν η συμπεριφορά του έχει διάρκεια άνω του ενός μήνα. Επίσης, ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας σχετίζεται με το βαθμό της εχθρότητας, δηλαδή το παιδί δρα επιθετικά εκδηλώνοντας συναισθήματα μίσους και εκδίκησης. Πολύ σημαντικό είναι το κατά πόσο μπορεί το παιδί να ελέγξει τη συμπεριφορά του ή όχι, με το αν, δηλαδή, μπορεί να σταματήσει τη συμπεριφορά από τη στιγμή που καταλαβαίνει πως βάζει σε κίνδυνο την ασφάλεια των γύρω του ή ακόμα και του εαυτού του.

Συνήθως τα παιδιά με επιθετική συμπεριφορά βλέπουν παντού εχθρούς. Νιώθουν ότι ανά πάσα στιγμή κάποιος μπορεί να τους βλάψει. Αυτές οι σκέψεις τα οδηγούν στην απομόνωση που, δυστυχώς, συνήθως προκαλεί μεγάλη μοναξιά. Επιπλέον, η επιθετική συμπεριφορά των παιδιών μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στις σχέσεις τους με την οικογένεια, τους δασκάλους αλλά και τους συνομηλίκους τους. Το βασικότερο, όμως, είναι ότι δημιουργούνται προβλήματα και στα ίδια τα παιδιά, καθώς θα δυσκολευτούν αργότερα να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο. Το δυσάρεστο είναι ότι πολλά από τα παιδιά αυτά συνεχίζουν να παρουσιάζουν επιθετική συμπεριφορά και ως ενήλικες, αν δεν υπάρχει καμία μέριμνα για παρέμβαση.

Έρευνες δείχνουν ότι στα αγόρια η επιθετική συμπεριφορά είναι συχνότερη από ό, τι στα κορίτσια. Αυτό ίσως να οφείλεται σε μία ορμόνη των αγοριών. Κυρίως, όμως, αντανακλά τους κοινωνικούς ρόλους που θέλουν να περάσουν οι γονείς στα παιδιά τους. Τα κορίτσια, δηλαδή, πρέπει να είναι υπάκουα και ήσυχα, ενώ τα αγόρια επιτρέπεται να είναι ζωηρά.

Ένα μεγάλο ερώτημα που έχει «βασανίσει» πολλούς ερευνητές έχει να κάνει με το αν η επιθετικότητα είναι εγγενής ή επίκτητη. Υπάρχουν διαφόρων ειδών θεωρίες. Υπάρχει η άποψη που υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος έχει έμφυτο το επιθετικό ένστικτο που στοχεύει στην προστασία και ασφάλειά του. Εφόσον όμως υπάρχουν περιπτώσεις κοινωνιών στις οποίες η επιθετικότητα είναι ανύπαρκτη, έχουμε σοβαρούς λόγους να αμφισβητούμε το κατά πόσο αυτή είναι έμφυτη. Ένας από τους κύριους υποστηρικτές αυτής της άποψης είναι ο Walters, που ισχυρίστηκε ότι το άτομο συχνά συμπεριφέρεται επιθετικά, γιατί έχει μάθει ότι με αυτόν τον τρόπο θα εξασφαλίσει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Το γενικότερο συμπέρασμα είναι ότι έμφυτη είναι η τάση για επιθετικότητα η οποία μπορεί να πυροδοτηθεί από το περιβάλλον ή να κατασταλεί.

Ποιοι περιβαλλοντολογικοί παράγοντες οδηγούν στην παιδική επιθετικότητα; Ένας τρόπος με τον οποίον γίνονται επιθετικά τα παιδιά είναι η μίμηση. Έτσι, οι γονείς που είναι γενικά επιθετικοί διδάσκουν και στο παιδί τους την επιθετικότητα. Ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας που οδηγεί στην επιθετικότητα είναι το κλίμα άγχους στην οικογένεια, όπως για παράδειγμα η διαταραγμένη σχέση των γονέων ή τα έντονα οικονομικά προβλήματα, που είναι τόσο συχνά στις μέρες μας. Τα παιδιά αυτά γίνονται επιθετικά μέσω του αμυντικού μηχανισμού τους. Το παιδί δηλαδή ταυτίζεται με το γονέα που επιτίθεται γιατί, αν μπει στη θέση του άλλου, νιώθει καταδικασμένο στο να είναι συνέχεια φοβισμένο. Έτσι κι αυτό κάνει απλώς το ίδιο…

Υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες συμπεριφορές γονέων που πυροδοτούν την παιδική επιθετικότητα. Οι πολύ αυστηροί γονείς, που τιμωρούν συχνά το παιδί ανάλογα με τη δική τους συναισθηματική κατάσταση, μπορεί να προκαλέσουν επιθετική συμπεριφορά στο παιδί. Όταν τιμωρούμε τα παιδιά μας, τα μαθαίνουμε να τιμωρούν. Αλλά και οι υπερβολικά παραχωρητικοί γονείς, που δεν θέτουν όρια στη συμπεριφορά του παιδιού, μπορεί να πυροδοτήσουν την επιθετικότητα. Επίσης, την επιθετική συμπεριφορά πυροδοτούν και οι αδιάφοροι γονείς, που αγνοούν τελείως ή και απορρίπτουν το παιδί. Με αυτόν τον τρόπο, το πιθανότερο είναι το παιδί να αναπτύξει επιθετική συμπεριφορά για να τραβήξει την προσοχή του γονέα, αλλά μπορεί και να γίνει επιθετικό εκφράζοντας τα αρνητικά συναισθήματα που του προκαλούν οι γονείς του στους άλλους.

Συμπερασματικά, θα λέγαμε, ότι η επιθετική συμπεριφορά καθορίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την οικογένεια, από όπου μπορεί να ξεκινά, αλλά επεκτείνεται και στο σχολείο και στο κοινωνικό περιβάλλον του παιδιού. Δυστυχώς, μπορεί να το ακολουθεί μέχρι και την ενηλικίωση. Σε έρευνες που έχουν γίνει, έχει βρεθεί ότι σημαντικό ποσοστό νέων με παραβατικές τάσεις είχαν εμφανίσει επιθετική συμπεριφορά στην παιδική τους ηλικία. Παρόλα αυτά, δεν υπήρξε η ανάλογη προσοχή από τους γονείς, ώστε να αντιμετωπιστεί με έγκαιρη παρέμβαση των ειδικών.

Προκύπτει, λοιπόν, λογικό το ερώτημα σχετικά με το αν υπάρχουν τρόποι ελέγχου της παιδικής επιθετικότητας. Η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει εντυπωσιακά το παιδί, αλλά και τους γονείς να αλλάξουν το οικογενειακό σύστημα και να αναστείλουν την επιθετικότητα. Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις το ιδανικό είναι να γίνονται στο σπίτι, στο σχολείο και γενικά σε όποιο κοντινό περιβάλλον εκδηλώνει το παιδί την επιθετική συμπεριφορά.

Για το Σύγχρονο Παιδαγωγείο :

ΠαπαγεωργίουΓιώτα

Ψυχολόγος

Συντονίστρια – Εκπαιδεύτρια Σχολών Γονέων

   Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού

Τηλέφωνο επικοινωνίας: 2721022287

Mail: giotapapageorgiou@gmail.com