Διαζύγιο: οι γονείς αποφασίζουν το «νομικό διαζύγιο» και τα παιδιά βιώνουν το «ψυχολογικό διαζύγιο»

Ο αριθμός των διαζυγίων, σύμφωνα με σύγχρονες έρευνες, έχει διεθνώς μεγάλη αύξηση τις τελευταίες δεκαετίες. Παράλληλα, αυξάνεται και ο αριθμός των παιδιών που έχουν να αντιμετωπίσουν τη νέα αυτή πραγματικότητα στην οικογένειά τους.

Οι τυπικές αντιδράσεις των παιδιών διαφέρουν ανάλογα με την αναπτυξιακή τους φάση. Ειδικά τα μικρότερα παιδιά αρνούνται την πραγματικότητα. Ακόμα και αν φύγει ο ένας γονέας από το σπίτι, που τις περισσότερες φορές αυτός είναι ο πατέρας, το παιδί θέλει να πιστεύει ότι οι γονείς του είναι ακόμα μαζί, απλά μένουν χωριστά. Πολλά παιδιά εκφράζουν το θυμό και γίνονται επιθετικά απέναντι στους γύρω τους. Ο θυμός εκφράζεται κυρίως απέναντι στο γονέα που το παιδί θεωρεί υπεύθυνο για το χωρισμό. Δεν είναι λίγα και τα παιδιά που κλείνονται στον εαυτό τους και δείχνουν απαθή και αδιάφορα.

Κάποια παιδιά συμπεριφέρονται πάλι όπως όταν ήταν μικρότερα. Για παράδειγμα, έχουν μωρουδίστικο τόνο φωνής και παρουσιάζουν νυχτερινή ενούρηση. Αντιθέτως, κάποια άλλα, παρουσιάζουν «υπερωρίμανση», παρηγορούν και στηρίζουν δηλαδή των αδύναμο γονέα.

Σε ό, τι έχει να κάνει με τα συναισθήματα των παιδιών με τον χωρισμό των γονιών τους δεν παρατηρείται μόνο ένα μοτίβο, αλλά έχει να κάνει με την προσωπικότητα αλλά και τη διαπαιδαγώγηση και το πλαίσιο του παιδιού. Πολλά παιδιά εκφράζουν φόβο εγκατάλειψης. Θεωρούν ότι, αν οι γονείς τους χωρίσουν, δεν θα τα φροντίζουν και δεν θα τα νοιάζονται. Το αίσθημα της ενοχής είναι πολύ σύνηθες στα παιδιά που οι γονείς μάλωναν μπροστά τους. Αυτό συμβαίνει γιατί γίνονται κι αυτά συμμέτοχα στον καβγά, νιώθουν ότι είναι «βάρος» για τους γονείς και ότι θα προτιμούσαν να μην τα είχαν κάνει.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το αίσθημα της ενοχής ενισχύεται όταν οι γονείς συγκρούονται με αφορμή τα παιδιά. Αν, δηλαδή, το παιδί έκανε κάποια αταξία και ο ένας κατηγορεί τον άλλον ότι δεν το πρόσεχε εκείνη τη στιγμή ή αν συγκρούονται για θέματα καθημερινού προγράμματος που αφορά στα παιδιά, όπως για το ποιος θα έπρεπε να πάει να πάρει το παιδί από το φροντιστήριο, για παράδειγμα.

Πληθώρα ερευνών δείχνει ότι τα παιδιά επηρεάζονται από την κατάσταση στο σπίτι πριν από το διαζύγιο, αλλά και από τον τρόπο που θα χειριστούν οι γονείς τη διαδικασία του διαζυγίου, κι όχι από το διαζύγιο αυτό καθαυτό.

Τα παιδιά, στη φάση πριν το διαζύγιο, γίνονται μάρτυρες της έντασης, την οποία και δεν κατανοούν. Τις περισσότερες φορές, παραμελούνται από τους προβληματισμένους και αποδιοργανωμένους γονείς. Συνήθως, οι γονείς δεν λένε στα παιδιά τους την αλήθεια για την κατάσταση για να μην τα στεναχωρήσουν. Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί ότι η απόκρυψη της αλήθειας εξυπηρετεί τη δική τους αδυναμία να μην αποδέχονται την πραγματικότητα.

Η παραπάνω στάση των γονέων εντείνει το περιβάλλον ανασφάλειας και αβεβαιότητας για το παιδί, αφού, ενώ αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει πρόβλημα στους γονείς, οι ίδιοι το διαψεύδουν. Έτσι, νιώθει μπερδεμένο, και επειδή δεν ξέρει που να βασιστεί, τις περισσότερες φορές κλείνεται στον εαυτό του. Παράλληλα, μπορεί να χάσει την εμπιστοσύνη του για το γονέα, με αποτέλεσμα ό, τι και να του λέει μετά να μην τον πιστεύει. Καλό είναι οι γονείς να λένε την αλήθεια στο παιδί βεβαιώνοντάς το ότι η απόφασή τους δεν θα διαταράξει τη μεταξύ τους σχέση.

Υπάρχει στη σχετική βιβλιογραφία έντονη ερευνητική δραστηριότητα. Επιστήμονες, αφού παρακολούθησαν περίπου 3000 παιδιά, διαπίστωσαν ότι εκείνα των οποίων οι γονείς τελικά χώρισαν, παρουσίαζαν έντονη κατάθλιψη, άγχος και προβλήματα συμπεριφοράς κατά τα δύο χρόνια που προηγήθηκαν του διαζυγίου. Μολονότι η κατάθλιψη και το άγχος παρέμειναν και μετά το χωρισμό, τα προβλήματα συμπεριφορά σχεδόν εξαφανίστηκαν.

Τα προβλήματα στα παιδιά φανερώνονται το διάστημα πριν από το διαζύγιο, που τις περισσότερες φορές χαρακτηρίζεται από εντάσεις, επιθετική συμπεριφορά και ανισορροπία απέναντι στα παιδιά. Οι συνέπειες ενός διαζυγίου για τα παιδιά μειώνονται εξαιρετικά όταν οι γονείς προσπαθήσουν να διατηρήσουν μία καλή σχέση μεταξύ τους, με στόχο την καλύτερη επικοινωνία όσον αφορά τα παιδιά.

Τα παιδιά αντιλαμβάνονται την κατάσταση που ζουν μέσα από το πρίσμα των γονιών τους. Αν οι γονείς δεν αντιμετωπίζουν το διαζύγιο ως κάτι κακό, έτσι θα το αντιμετωπίσουν και τα παιδιά. Αν οι γονείς δεν φαίνονται αναστατωμένοι, δεν θα αναστατωθούν και τα παιδιά τους. Βέβαια, όπως λένε πολλοί συγγραφείς, ακόμα και αν φαίνεται έτσι, δεν υπάρχει «φιλικό» διαζύγιο. Παρόλα αυτά, μπορεί να υπάρξει συναινετικό διαζύγιο, κατά το οποίο οι γονείς υπολογίζουν τη συμπεριφορά τους σε συνάρτηση με τα παιδιά τους.

Οι γονείς καλό είναι, λοιπόν, να αντιμετωπίζουν την κατάσταση με ψυχραιμία, να μην μαλώνουν μπροστά στα παιδιά και να τους εξηγούν τις διαθέσεις τους, ενημερώνοντάς τα για το που θα μένουν, με ποιον και κάθε πότε θα έρχονται σε επαφή με το γονέα που μένει αλλού. Όπως λέει ο Όσκαρ Ουάιλντ: «υπάρχουν δύο μεγάλες τραγωδίες στην ζωή: η απώλεια του αγαπημένου προσώπου και η κατάκτηση του αγαπημένου προσώπου».

Για το Σύγχρονο Παιδαγωγείο:  

Παπαγεωργίου Γιώτα

Ψυχολόγος – παιδοψυχολόγος

Συντονίστρια/ Εκπαιδεύτρια Σχολών Γονέων

Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού

Τηλ: 2721022287

                                              e- mail: giotapapageorgiou@gmail.com